บทที่ ๕ การถัก(Odoshi)

การถัก
วิธีการถักนั้นมีชื่อของมันเอง และจะเป็นการดีที่จะจำวิธีการถักได้ ซึ่งวิธีถักเชือกเรียกภาษาญี่ปุ่นว่า "โอโดชิ" และวัตถุดิบเรียกว่า โอโดชิเกะ ซึ่งแรกเริ่มนั้นใช้ในการทำให้ชิ้รนโคซาเนะประกอบขึ้นมาเป็นแผ่นเรียกว่า ชิตะงารามิ(shitagarami) หรือเรียกว่าการยึดแถวล่าง ซึ่งจริงๆแล้วมันไม่ใช่การถัก ซึ่งอันนี้จะเป็นการเน้นถักให้ดูสวยงามเท่านั้น
นอกเรื่องนิดๆจุดเริ่มต้นของคำว่า การถักแบบโอโดชินั้น มันมาจากคำกริยาในภาษาญี่ปุ่น Odosu（脅す） ที่แปลว่า ข่มขู่ ซึ่งมีสีสันสดใส

เชือกที่ตกลงมาเพื่อจะยึดตัวชิ้นส่วนล่างเรียกว่าถักแขวนซึ่งแต่ละส่วนจะเรียกแตกต่างกันไป เช่น ที่กล่าวใว้ข้างต้นคือ เคดาเตะ และส่วนที่เชื่อมกระโปรงกับเกราะเรียกว่า ยูรูกิ อิโตะ เป็นต้น

เกราะที่ถักแบบถี่ๆ(ซึ่งก็มีแต่เฉพาะโอโยโรอิ)จะเป็นการถักแบบขึ้นและลงเป็นระเบียบซึ่งเรียกกรรมวิธีนี้ว่า ทาเทะ การามิ (tate garami) และแบบฝนเอียง(จากประสบการณ์คือถากซ้ายไปขวา และขวาทับซ้าย ไม่ก็ซ้ายทับขวาห้ามทับสลับไปมาจะไม่สวย) คือไม่ว่าจะทาเทะ งารามิ หรือ นาวาเมะ งารามิ
จำใว้เสมอว่าเกราะในยุคสงครามกลางเมืองไม่มี ทาเทะ งารามิ

ดังรูปขวา อันซ็ายมือของรูปนั้นมักจะถูกเรียกในภาษาญ๊่ปุ่นมิมิอิโตะ(mimi ito) . แท้ที่จริงแล้วมันคือเกราะราคาถูก ซึ่งมักจะมีสีที่แตกต่างกันมากกว่าจะถักและบ่อยครั้งที่จะทำเป็นรูปแบบแฉกแนวตั้งเรียกว่า ชิโดริ โอโดชิ(chidori odoshi) ชิโดริ เป็นนกชนิดหนึ่ง ซึ่งก็เหมาะดีนะครับเพราะมันดูคล้ายๆกับขนนก
ว่า

ซึ่งไม่เหมือนกับการถักทั้งหมด มิมิ อิโตะ จะวิ่งลงไปตรงๆ ซึ่งจะวิ่งลงไปแบบเต็มรูปแบบ ภายหลังพวกเขาได้เรียนรู้ว่าทำแบบทาเทะ งารามิ มันแน่นกว่าภายหลังแถวบนก็เลยกลายเป็นทาเทะ งารามิ

ส่วนอันแถวล่างสุดเรียกว่า ฮิชิสุอิ โนะ อิตะ ซึ่งตกแต่งให้แผ่นแต่ละแผ่นมีสีสันสดใส สีกากากบาทเพด่นๆที่อยู่แถวล่างสุดหรือ ฮิชินุอิ(hishinui) ซึ่งจะอยู่แถวล่างสุดของรู ซึ่งจะเป็นการซ่อนงานเย็บเอ็นในแถวล่าง ฮิชินุอินั้นสมัยแรกๆเป็นหนังในพวกเกราะโอโยโรอิ จนกระทั่งในช่วง 1500 มักจะเป็นสีแดง สีที่นิยมใช้มากๆและเด่นมากๆในหลายๆเกราะ ในบางครั้ง เมื่อเกราะถูกถักด้วยเชือกสีแดง ฮิชินุอิก็อาจจะใช้สีเหลืองไม่ก็ส้ม เพื่อให้เด่นมากขึ้น

เพื่อที่จะเติมเต็มในรูซึ่งบบ่อยครั้งที่จะใช้ เคดาเตะ ส่วนฮิชินุอิโนะอิตะจะเป็นอะไรที่ถักลงมาตรงๆ ซึ่งบางครั้งบางเกราะอาจจะเรียกวิธีถักแบบนี้ว่า อูมาเอะ งารามิ ในช่วงเวลาหลัง โอโยโรอิ และ เก่ากว่าโดมารูนิดๆ

อูมาเอะ งารามิมีวิธีการถักแบบเดียวกับฮิชินูอิ ในโทเซ งูโซกุ ซึ่งอูวาเมะเนี่ยไกล้จะไกล้เคียงกับการถักแบบ มิมิ อิโตะ เชือกถักจะขึงได้ด้วยการถูกไขว้อยู่ข้างหลังและทะลุออกไปอีกด้าน

มิมิ อิโตะ สามารถใช้ได้หลายสี ถ้าคุณไม่สามารถหาสีที่เหมาะ คุณสามารถใช้สีขาวหรือสีกากีก็ได้ แต่บ่อยครั้งผมก็เห็นสีเหลืองซึ่งขึ้นอยู่กับว่าสีเคบิกิเป็นสีน้ำเงินหรือม่วง แม้เกราะจะถักด้วยหนัง แถวมิมิมีกฏ ในข้อยกเว้นสีที่เด่นชัดของหนัง ซึ่งจะเรียบๆจะใช้สีเนื้อของหนังเลยก็มี

เชือก
เชือกสำหรับถักนั้นได้ทั้งหนัง เชือกผูกรองเท้า เชือกไนลอน และไหม ซึ่งสามารถหาได้ตามร้านขายหนัง เชือกไหมนั้นผมบอกเลยราคาสูงมาก ซึ่งอาจจะต้องสั่งทำพิเศษให้ได้สีและขนาดที่ต้องการ(หรือจะถักเอาเองก็ได้ถ้าไหวครับ)

ในเชิงปฏิบัติแล้วสำหรับเชือกไหมมันควรจะเป็นเชือกที่ใช้ผูกรองเท้าซึ่งเผาให้ละลายได้(ซึ่งมันเหมาะกับการถักและเก็บงานง่าย)และมีคุณสมบัติที่แข็งแรงมากๆ(ซึ่งมันจะทนต่อการถูกตีและฟันได้เวลาเล่นกีฬา SCA)

เชือกParacordแบบก็เหมาะนะครับแต่คุณจะต้องเอาไส้ออกเพื่อที่จะทำให้เชือกแบน แต่ปัญหามีเพียงอย่างเดียวคือเชือหกพาราคอดเวลารีดให้แบนมันจะกว้างแค่ 6ม.ม. โดนมาตรฐานเกราะญี่ปุ่นมันอาจจะเลี่ยงไม่ได้ที่จะบอกว่ามันแคบเกินไปถ้าคุณจะใช้ถักเกราะด้วยเคบิกิ

ซึ่งดั่งที่ผมกล่าวใว้ข้างต้นคือวัตถุดิบที่ดีที่สุดคือเชือกรองเท้า
ซึ่งมีหลากหลายขนาดและหลากหลายสี ซึ่งราคานี่ก็พอจัดซื้อมาใช้ได้นะครับ
ในอีกหนึ่งอย่างที่ผมแนะนำคือเชือกไนลอน ซึ่งอาจจะเหมาะที่สุดเพราะหาง่ายสุดในไทย อาจจะเหมาะสำหรับเกราะในยุคของโอโยโรอิ คำแนะนำสำหรับผลิตภัณฑ์คือให้หาเชือกแบนๆ ซึ่งทำจากไนลอนซึ่งสำหรับ โคซาเนะที่สร้างจาก PE เชือกควรจะกว้างราวๆ 5ม.ม.-1ซ.ม.

หากคุณจะใช้หนัง ผมแนะนำให้ไปหาที่ถนนเสือป่า,กรุงเทพ(หากผู้อ่านเป็นคนตจว.ก็หากันเอาเองเน่อ) หากเป็นไปได้สำหรับ โคซากุระ งาวา โอโดชิ(kozakura gawa odoshi) หรือ ชิตะงาวะ โอโดชิ(shina gawa odoshi) คุณอาจจะหาทางปรินด้วยตนเอง
สำหรับเชือกผ้า คุณอาจจะใช้ยาวไม่เกิน 1 ตรม. โดยถึงเวลานั้นมันอาจจะชำรุดในเวลาต่อมาก็เป็นได้

สำหรับหนัง กฏของความยาวคือ 12.5 ซ.ม.-15ซ.ม.ซึ่งมันยาวพอที่จะถักได้(แต่ถ้าหาได้ยาวกว่านั้นก็โอเคจัดไปครับ) หากคุณคิดจะทำเกราะสำหรับการเล่นกีฬาต่อสู้ล่ะก็คุณอยากเอาเชือกแบบใหนมาทำก็ตามสบาย(ซึ่งผมขอล่ะจากใจถ้าทำตามสูตรได้เกราะจะขลังมากๆ)

หากคุณใช้ไนลอน คุณจะทำเกราะได้ง่ายมากๆ เพราะเชือกพวกนี้สามารถเผาให้
กลายเป็นเข็มได้(ตามรูป) ซึ่งคุณจะต้องเผาเชือกจากนั้นก็เอามีดปาดให้หัวเชือกแหลม ซึ่งถ้าใครคิดว่าวิธีนี้ยากล่ะก็เอานิ้วบีบเอาก็ได้แต่ข้อควรระวังผมก็อยากจะเตือนใว้ว่าหาน้ำมาวางข้างๆเวลาถูกลวกก็รีบเอานิ้วจุ่มน้ำอย่าให้นิ้วรู้สึกร้อน(เพราะไม่เช่นนั้นนิ้วคุณอาจจะโดนลวกแล้วพองได้ดังรูป)
เมื่อคุณได้หัวเข็มแบบในรูปมาแล้ว คุณจะต้องมั่นใจว่าคุณทำแล้วต้องเรียบไปกับเชือกไม่งั้นมันจะไม่เข้ารู ในช่วงเวลานั้นช่างทำเกราะซึ่งจะต้องทำของเหล่านี้จากผ้าไหมต้องตัดและทำให้หัวแหลมๆ จากนั้นทำเผื่อใว้แล้วถัก จากนั้นก็ผูกหัว แต่ถ้าเป็นสมัยใหม่ก็ตัดหัวเข็มแล้วก็เผาเชือกก็หมดเรื่องครับ

ชนิดของการถัก

ถักแบบเคบิกิ(Kebiki Odoshi)
ถักแบบเคบิกิเรียกอีกแบบคือการถักแบบถี่ ซึ่งเป็นกรรมวิธีที่เก่าแก่ที่สุดของการถักแบบญี่ปุ่น
(also referred to as “full lacing”) is of course the oldest form of Japanese lacing. In this lacing, the braid is luxuriant and thick on the armour, showing no gaps. Kebiki odoshi holds one board to the next, as the lacing goes back and forth between two boards, unlike sugake odoshi.

     Kebiki lacing is the trickiest, as it's the one that requires more techniques. How do you increase the braid when you add a scale (or just increase width) to the next lame down? How do you reduce the lacing for the opposite effect? Since it's easier to show than explain, note the illustrations above. Compare them to the method of lacing straight kebiki. It really is quite easy.
      Kebiki must be laced from the left to the right as you hold the plate in front of you, front side toward you. The diagonals — the nawame garami — runs “southwest” to “northeast.” (Note: If you have a copy of Manufacture of Armour and Helmets in Sixteenth Century Japan by Sakakibara Kôzan, ignore all lacing instructions therein. The artist got the lacing pattern exactly backwards! A glance at any suit of armour will show you that the lacing goes the other way.)

Sugake Odoshi
      Sugake odoshi (also called “sparce-point lacing”) appeared in the fifteenth century as an economical measure: it saves both time and expense. This is characterized by pairs of braids topped by an X. Unlike kebiki odoshi, sugake runs straight down the entire length of the piece, be it two lames or seven. Kebiki, of course, runs only between individual pairs of lames.
      Sugake odoshi is very simple, and is the hurried armourer's best friend. Fewer holes, fewer sets of lace, fewer things to go wrong. The problem is, if you're using sugake, you really need a broader braid, or at least a fairly large number of lacing pairs. No thin, sparcely spaced threads. It is often — very often — poorly done (and even by some companies in Japan who make “replica armour” — shame on them!). There should be, as I've said, no space between the braids. The cross-laces above the sugake should not look like Xs so much as squares. Note the illustration at the right, and the photographs below, to see what constitutes appropriately spaced pairs of lacing.

      Real sugake has the lacing behind the lame (between the hishinui and the kedate) just run straight across, but for SCA combat, I'd recommend you tie off knots (and give it a melting treatment for good measure) to prevent any possible slipping tendency the lames may develop.

The armour on the left, although made by a company in Japan, exhibits particularly bad sugake odoshi, a pattern I call “X's and train tracks” — an extremely common problem in SCA Japanese armours, and one that is most easily avoided. The suit on the right, a historical model, shows the proper method of lacing. Note that there are no gaps and no “tracks,” and the crosslaces do not appear as actual X's.

Miscellaneous
      Three-braid lacing (essentially sugake with a third braid between the other two having a vertical strip overlaying the X making it look like an asterisk), called variously chikara odoshi or midokoro gake odoshi, can occasionally be seen in armour books, but it can't be documented before the mid-1600s. The same holds true of armours with “sections” of lace — four or five pairs of sugake — separated by areas of no lace. Such oddities are probably the result of Edo-period armourers looking for new, more exotic methods to dress up armours.

Hishinui no ita
      The hishinui no ita is the bottom-most plate of any piece of armour with lacing on it. It is so called because it is the plate (ita) with crosslaces (hishinui) running along the bottom. Obviously, in the case of armours made of scale, it is a structural element, replacing as it does the shitagarami on all the other boards made of scale which are hidden by the suspensory lacing and the overlapping boards.
      In the case of plate armours, however, it is not needed. In fact, one might consider that to open the great number of holes necessary for making a hishinui no ita, the plate would become too weak to withstand the constant stresses of percussive combat. This is very true, and something that you would need to consider before undertaking making your armour ostentatious in this way.

      Given the smaller lames used often in kusazuri and sode — and especially so with the shikoro — an abbreviation of the hishinui no ita is often met with. That is, a conventional hishinui no ita has the nawame odoshi from the suspensory braid; below this runs the horizontal uname odoshi (the running braid); below that are two rows of crosslaces. During the sengoku period, we often find armours made with the uname odoshi and only a single row of crosslaces, or instead two rows of crosslaces but no uname odoshi. In fact, we often find that the bottom-most plate has nothing but the nawame odoshi, even when the piece is laced in kebiki odoshi. Look at the pieces in the chapter “The Sode” and you’ll see various different ways to deal with that.
      Another thing that must be kept in mind is the actual arrangement of the crosslaces. If there are two rows, they must be offset — and this will result in either a single pair of “empty” holes at the end in each row (if there is an odd number of pairs of holes), or two pairs of empty holes at either end of one row (if there is an even number). These holes are filled with a simple vertical band of lacing instead of crosslacing, which would require two pairs of holes. For these vertical strips, you have a choice of which way to lace them, depending on the hole number. See the graphic below four your four possible choices. Remember to be consistent all through the lacing — it wouldn’t do to have kusazuri laced half in the first pattern and half in the second.

Lacing Size
      Not all lacing is the same width. The lacing used in kusazuri and shikoro, for example, is usually narrower than that used in the dô. When ordering braid from the braid-maker, an armourer will specify a number of threads; this is the threadcount to be used in the construction of the lacing. The braid-maker dyes all the threads at once, then he counts out a specified number of threads and begins braiding the cord. He also uses these same threads to make all the various cords and ties that are used in the armour. This is how he guarantees that all the lacing (whether broad or narrow) and the ties (whether round or flat) will match.
      Because of the need for lacing or varying widths in a single suit of armour, you need to design any armour you are making of kozane to fit the lacing you can find. If you are lucky enough to use a source with multiple widths of the exact same color and material (e.g., Rice Braid or dkdkd above), congratulations. If you are making an armour with leather lacing, you can cut the leather to any width you want so you can use broader scales, and the problem of store-bought braid become a non-issue.
      Proper kebiki odoshi should be laced so that one row overlaps slightly the row next to it, on the left. There should be no gaps. Sugake odoshi should be directly side by side; again, no gaps. Any armours you see in museums or books exhibiting a gap is suffering from age and gravity. The photo at left, a detail of a kozakura gawa (cherry blossom printed leather) odoshi armour, shows clearly how the overlap makes the lacing look rich and luxuriant.
      What does this mean?
      It means that if you are working with 1/4"-wide lacing (assuming a lacing material like gutted parachute cord), your scales can't be wider than half an inch. No kidding. And half an inch is pushing it. If you make the scales any broader, the lacing will not fit properly and there will be gaps between rows and the armour will look awful. That's why I try to order braid special to fit the armours I plan to make.
      The lacing from the kozakura gawa odoshi ô-yoroi in Itsukushima Jinja is a full 1" wide. The red silk braid from the aka ito odoshi ô-yoroi in the same location is a shade over 3/4" in width. These are old armours, though. The kozane of the kozakura gawa are almost 2" in width, and those of the aka ito are about 1 5/8" wide. When we get down to armours with 1/4" braid, we're looking at an iro-iro odoshi haramaki in Sada Jinja, which has kozane of less than 1/2" in width. Yes, you read that right.
      These are just things to keep in mind.

Colors
      You have a broad palette to choose from, although during the latter part of the sixteenth century, in the Sengoku Jidai (or Age of Battles), the predominant color seems to have been dark blue. This lacing color is called kon-ito odoshi, and as the name implies, is a color for silk braid, not leather. (There have been quite a few kon-gawa odoshi armours, however, but kon is still generally considered a braid color.)
      The next most popular braid colors after kon seem to have been aka (red) and hi (usually translated as “scarlet” but in fact deep orange). These were followed closely by moegi (green), yomogi (a pale, almost sickly green),murasaki (purple), shiro (white), and kuro (black). After that, the other colors are pretty much in the dust. A note must be made about murasaki; while it is purple, many times a more brown/burgundy color is also called murasaki.
     Since it's traditional to display colors and patterns of lacing on a sode — specifically an ô-sode — I've done the same here.

Left to right; Aka ito (red braid), hanada ito (pale blue braid), hi ito (orange braid).

Left to right; Kon ito (dark blue braid), kuro ito (black braid), moegi ito (green braid).

Left to right; Murasaki ito (purple braid), shiro ito (white braid), yomogi ito (pale green braid).
      This link will bring you to a graphics-intensive page showing various lacing pattern samples.

Other Cords and Laces
      There are two types of cords and laces. One matches the base color of the odoshi; the other matches the mimi ito. An armour may incorporate one, the other, or both. Ties are usually round, rather than flat like the armour lacing braid.
      Ties that are required are: (1) the connecting pieces from munaita to the watagami, (2) the connecting pieces from the watagami to the sode, (3) cinch cord to tie the dô closed, (4) support ties for the sode (if any), and (5) loop for the cinch cord. Other cords that you may incorporate are ornamental cords along the top of the watagami.
      Kote ties and braid should match the fabric of the kote, or the base color of the odoshi. The shinobi-no-o (helmet cord) may also match, but need not be a really thick round version of the base lacing. Cords for the menpô andnodowa, of course, should match.